Tiende Eo Wijers-prijsvraag
De tiende Eo Wijers-prijsvraag is met de werkconferentie van 14 november energiek op gang gekomen. Lees hier over de voortgang van de prijsvraag en de planning voor 2014 en 2015. Onderaan staat een verslag van de werkconferentie.
Thema en onderwerpen
Geleidelijk worden het thema en de onderwerpen nauwkeuriger afgebakend. Het thema is ongewijzigd ‘Transitie in stedelijke regio’s’. De drie onderwerpen die we daarbinnen aan de orde stellen zijn
- energietransitie
- economische concurrentiekracht en
- coalities en allianties.
Deelnemers
De regio’s die deelnemen aan de nu lopende voorbereidingsfase van de prijsvraag zijn
- Amsterdam/Zaanstad
- Regio Utrecht
- West-Brabant
- Stedendriehoek (Apeldoorn, Deventer, Zutphen)
De Regio Zwolle beraadt zich nog over deelname.
Elke regio heeft één aanspreekpunt gekregen binnen Het Bureau van de Eo Wijers-stichting. De lijst van contactpersonen staat onderaan deze pagina.
Planning voorbereidingsfase
In de nu lopende voorbereidingsfase houden we een serie werkconferenties waarin we de onderwerpen uitdiepen. Aan het einde van die reeks kiezen de vakjury en het bestuur van de stichting de regio waar de prijsvraag wordt gehouden.
- De eerste werkconferentie, over de gebiedsopgave, op 14 november, is achter de rug.
- De tweede werkconferentie houden we op donderdagmiddag 23 januari 2014. Het onderwerp is dan: coalities en allianties.
- De derde conferentie, op donderdag 27 maart, duurt een hele dag. Dan behandelen we energietransitie en de economische concurrentiekracht van regio’s.
- De vierde conferentie, op donderdagmiddag 22 mei 2014, gaat over het opstellen van de prijsvraagopgave.
Na de vierde conferentie dienen de regio’s ons definitief laten weten of zij als prijsvraagregio in aanmerking willen komen.
- Op donderdagmiddag 4 september 2014 houden we een manifestatie waar de kandidaatregio’s zich officieel presenteren.
Meteen aansluitend maakt de stichting bekend in welke regio de prijsvraag wordt gehouden. Wij gaan ervanuit dat de verantwoordelijke bestuurders deze manifestatie bijwonen. - In het najaar van 2014 gaat de prijsvraagregio samen met de stichting de prijsvraag opstellen en uitschrijven.
- In het najaar van 2015 volgt de jurering en begint de doorwerkingsfase om tot realisatie van de winnende inzending te komen.
De werkconferentie van 23 januari
De volgende werkconferentie gaat over het vormen van coalities en allianties. Dat thema is al ingeleid door Edwin Kaats.
Wij verzoeken de regio’s voor 23 januari een korte presentatie voor te bereiden over de volgende vragen:
- Hoe kom je tot een écht gedeelde ambitie?
- Wie worden je coalitiepartners (waar zit de energie?)
- Hoe ziet het proces van gedeelde ambitie naar realisatie eruit?
- Wie wordt vaandeldrager?
- Hoe ziet jullie samenwerking er in de praktijk uit?
Terugblik 14 november
De werkconferentie van 14 november begon met een welkom door stichtingsvoorzitter Hans Leeflang. Hij legde een relatie met andere bijeenkomsten over stedelijke en duurzame ontwikkeling waarin op dit moment de circular economy en smart cities bijzonder in de belangstelling staan. De thematiek van de Eo Wijers-prijsvraag sluit daar op verschillende manieren op aan. (Klik hier voor alle presentaties van deze conferentie.)
Na een paar organisatorische onderwerpen volgden de pitches van de deelnemende regio’s en twee intervisiesessies. Globaal leverde dat voor de regio’s het volgende beeld op.
Noord-Holland: Amsterdam/Zaanstad
De regio Amsterdam/Zaanstad wil aan de slag met de ‘noordelijke verstedelijkingsas’ en zich richten op de transitie van Zaan- en IJ-oevers. In die 'Zaanse Schakel' speelt een integrale opgave, zowel ruimtelijk als economisch, en energie is daar onlosmakelijk mee verbonden. Bekijk hier hun presentatie.
Van oudsher is dit gebied, met enkele wereldspelers, sterk gericht op productie, verwerking én consumptie van food met potenties voor o.a. de bio based economy en de circulaire economie.
Het Noordzeekanaalgebied is daarin de transitiezone, met functies op het gebied van wonen, werken en recreëren. In die zone liggen diverse kleinere gebieden, 'proeftuinen' waar ideeën en concrete business cases, als resultaten van de Wijers-prijsvraag, werkelijkheid kunnen worden.
De regio popelt om aan de slag te gaan. Zowel private partijen als koepelorganisaties en overheden lopen warm om hun ambities te formuleren.
Regio Utrecht
Namens de Regio Utrecht presenteerde Jan de Weerd (gemeente Utrecht). Zijn regio focust op de universiteitscampus De Uithof, een deel van de stad dat wordt omringd door groene buurgemeenten. In die omgeving is de Uithof ‘een landschapsvreemde structuur’, maar uitbreiding van het complex is noodzakelijk.
De regio wil het belangrijkste kenniscentrum van Nederland worden, en daarmee hopen ze ‘de ziel van de regio te pakken’. De Regio Utrecht bouwt ‘voorzichtig’ aan een alliantie en wil voorkomen dat de overheid meteen probleemeigenaar en initiator van alle ontwikkelingen moet zijn. Potentiële coalitiepartners zijn de universiteit en andere instellingen in de omgeving. De Weerd hoopt dat de prijsvraag extra denkenergie zal geven.
De Stedendriehoek Apeldoon/Deventer/Zutphen
Deze regio bestaat uit zeven gemeenten met bij elkaar ruim 400.000 inwoners. In de presentatie van Huub Hooiveld (Apeldoorn) lag de nadruk op energietransitie en de relatie met ruimtelijke kwaliteit. Een belangrijke missie is de ambitie om de regio in 2030 klimaatneutraal te laten functioneren.
De driehoek wil verbinding zoeken met een groot aantal niet-overheidspartners in de regio. ‘Hoe organiseer je ruimtelijke kwaliteit met heel veel lokale initiatieven, daar hopen we in de prijsvraag een antwoord op te vinden’.
Regio Zwolle
De Zwolse delegatieleider Marnix Meijer kon nog geen commitment van zijn regio uitspreken over deelname. De Regio Zwolle verbindt achttien gemeenten met elkaar die in vier verschillende provincies liggen. Het gaat economisch goed in de regio, maar dat kan geen reden zijn om achterover te leunen. Onder meer het waterbeheer en de waterveiligheid vragen steeds weer aandacht in de ruimtelijke ontwikkeling
West-Brabant
Paul Vermeulen (presentatie regio West-Brabant) vertelde eerst over de intensieve betrokkenheid van burgers en organisaties bij de ambities van de regio. Allerlei partijen willen bij de ontwikkeling betrokken worden, niet slechts als stakeholders, maar als partners.
West-Brabant is de grootste anticipeerregio van Nederland, niet vanwege kleiner worden van de bevolking, maar wegens een grote trek van de dorpen naar de steden. Tegelijk is de regio heel blij met de aanwezigheid van 25.000 arbeidsmigranten. In de toekomst hebben ze er wel 50.000 nodig. ‘Die moeten we koesteren en huisvesten én we moeten de sociale cohesie bewaken.'
De regio heeft veel ambities, met onder meer agro-afval, windenergie, hergebruik van veenafgravingen, een maintenance-cluster en het opwekken van energie uit wegasfalt. ‘De Eo Wijers-prijsvraag kan ons helpen de opgaven te definiëren en op zoek te gaan naar doorbraakprojecten,’ zei Vermeulen.
Intervisiedeel
Intervisie Amsterdam/Zaanstad en Regio Utrecht
Het intervisiedeel van de regio’s Noord-Holland/Zaanstad/Amsterdam en Regio Utrecht leverde talrijke vragen, opmerkingen en suggesties op.
De vragen gingen natuurlijk over de opgaven van beide regio's. De conferentiedeelnemers waren vooral op zoek naar meer scherpte: naar het waarom, de focus en urgentie, de wijze van aantakken en samenhang. Het regionale en nationale belang van food (productie, verwerking, consumptie) in Noord-Holland bleek geen gemeengoed te zijn. Net zo min als de positionering van de Uithof in Nederland en de wereld helemaal duidelijk was: waar gaat men voor, alles of niches? Het thema energietransitie was bij beide regio's nog een ondergeschoven kindje.
De eerste contouren van samenwerking met derde partijen waren interessant: ze liepen uiteen van kiezen uit heel veel partijen t/m hoe ga je om met 'egeltjeseffecten’ van mee- of tegenstribbelende partijen.
Suggesties waren er natuurlijk volop, zoals contacten met koepels en instituten als de Amsterdam Economic Board, de universiteiten van Wageningen en Utrecht, het Sustainability Institute, het Healthy Urban Living Pact enz. Maar ook burger(protest)partijen, zoals Kracht van Utrecht/Vrienden van Amelisweerd, zijn interessant.
En met het noemen van de vele opleidingsinstituten kwam ook de uitdaging van innovatie in beeld. Zoals een van de deelnemers het treffend verwoordde: 'waarom zouden teams anders geïnteresseerd zijn in deze tiende Eo Wijers-prijsvraag?'
Intervisie Stedendriehoek
In het gesprek over de Stedendriehoek ging het vooral over ruimtelijke kwaliteit en energietransitie.
Bij ruimtelijke kwaliteit was er veel aandacht voor de rol van burgers en de mogelijkheid hen erbij te betrekken. Moet dan van bovenaf of moet je vooral de lokale initiatieven voluit omhelzen. Wat de vraag oproept of er wel veel lokale initiatieven zijn. Laten mensen zich daartoe wel uitdagen?
De regio wil volledig klimaatneutraal worden, maar dit is een gigantische ambitie, die de regio ruim overstijgt. Het is ook een planologisch vraagstuk; het stelt bijvoorbeeld het ruimtebeslag van landbouw en recreatie ter discussie.
Een conferentiedeelnemer adviseerde om vooral concrete cases 'van vlees en bloed' als uitgangspunt kiezen: klein denken en handelen en daarna opschalen. Ook werd ‘energiebestendigheid’ (efficiency) benadrukt en de eigen toepassingen van regionale partijen, zoals woningbouwcorporaties. En de vrees werd uitgesproken dat overheden, als het erop aankomt, bang zullen zijn een groot bedrijf te verliezen aan de buren.
Samengevat waren de tips:
- Bekijk energietransitie breder dan de eigen regio.
- Wees niet bang om klein te zijn en te verbinden.
Intervisie West-Brabant
Intervisiedeelnemers vonden dat West Brabant een (te) breed veld van ontwikkelingen en initiatieven op de agenda heeft geplaatst. In zijn reactie zei Paul Vermeulen al dat hij op zoek is naar meer focus, waarbij zijn regio vooral kijkt naar de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad en de omvorming/hergebruik/ruilverkaveling van leegstaande kantoren en bedrijfsgebouwen.
Wees niet te ambitieus bij de aanpak van de twee vraagstukken, zeiden de gesprekspartners. Begin klein om het behapbaar te maken. Daag mensen uit. Breng hoofd en hart bij elkaar. Geloof in je eigen verhaal.
Samengevat waren de tips
- Laat je trots zien. Zorg voor goede verhalenvertellers die met emotie mensen kunnen bereiken.
- Creëer allianties om invulling te geven aan de ambitie van de transitie van de gebouwenvoorraad.
Organiseren van allianties
De middag werd afgesloten met een boeiende presentatie van gelauwerd auteur Edwin Kaats (Twynstra Gudde) over samenwerken tussen organisaties. Zijn betoog was bedoeld als opwarmer voor de werkconferentie van 23 januari, waaraan Kaats weer een bijdrage zal leveren. Zijn boodschap: belangrijkste voorwaarde voor succesvolle samenwerking is: een gedeelde inhoudelijke ambitie.
Overzicht contactpersonen in de regio’s en binnen de Eo Wijers-stichting
|
Regio |
Contactpersonen |
Eerste en tweede contactpersoon binnen |
|
Regio Zwolle |
Marnix Meijer |
Albert van Hattum Chaja Heyning |
|
Stedendriehoek (Apeldoorn/Deventer/ |
Huub Hooiveld, |
Dienke van der Werf |
|
Regio Utrecht |
Ralph Kohlmann |
Frans de Nooij |
|
West-Brabant |
Paul Vermeulen |
Yvon Horsten |
|
Zaanstad/Amsterdam |
Ton van Laar |
Chaja Heyning |